İthalatta Gözetim Uygulaması, Geri Verme Ve Gümrüklerde Yaşanan Sorunlar
Boynuince Hukuk Bürosu – Av. Yalım Bora BOYNUİNCE
Ülkemizde yapılan İthalat işlemleri 474 sayılı “Gümrük Giriş Tarife Cetveli Hakkında Kanunu çerçevesinde yürütülmekte olup, G.T.İ.P. bazında yapılan sınıflandırmalar çerçevesinde, uluslararası yükümlülükler dikkate alınarak, ithale konu olan eşyaların gümrük vergileri ile diğer ek mali yükümlülükler İthalat Rejimi Kararı’nın ekinde yer alan 6 liste kapsamında tespit edilmiştir.
Ayrıca Ülkemiz, Dünya Ticaret Örgütünün (DTÖ) bir üyesi olarak, DTÖ mevzuatı ve yasal mevzuat çerçevesi içerisinde ticaret politikası savunma araçlarını yürürlüğe koyarak, Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşmasının ekinde yer alan Korunma Tedbirleri Anlaşması ile dampinge karşı önlemler, sübvansiyona karşı önlemler ile korunma önlemlerinin yanı sıra, ithalatta gözetim uygulaması da dâhil edilmiş olup, DTÖ anlaşmaları kapsamında, İthalatta Gözetim ve Korunma Önlemleri Yönetmeliği ile Belirli Ülkeler Menşeli Malların İthalatında Gözetim ve Korunma Önlemleri Yönetmeliği de dâhil olmak üzere, birçok yönetmelik ve tebliğ yayınlanmakla birlikte, tüm bu mevzuat ithalatta savunma araçları ile gözetim belgesi uygulamalarının esasını teşkil etmektedir.
Gözetim Belgesi uygulaması da bu kapsamda, Ticaret Bakanlığı (Mülga Ekonomi Bakanlığı) tarafından yayımlanan tebliğler ile belirlenmekle birlikte, esasen Türkiye’de ithalatlara uygulanan korunma önlemleri ve anti-damping uygulamalarının benzer bir çeşididir.
Bakanlık, gözetim uygulaması ile ithal edilen malların ithalatçılarının daha yüksek oranda vergi ödemelerini sağlamak amacıyla belirli eşyalar bakımından asgari tutarlar belirlemekte, bu kapsamda ithal edilecek olan malın her bir kilogramı/adedi için asgari bir değer belirleyerek, bu asgari tutarın altında kalan ithalatlar bakımından Bakanlıktan gözetim belgesi alınması zorunluluğunu getirmektedir.
Bu uygulama ile Türkiye’deki yerli üreticilerin korunması amaçlanmakta, ayrıca vergi toplanması da amaçlanmaktadır.
İthalatta Gözetim Uygulaması; 29.05.2004 tarihli, 25476 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanan 2004/7304 sayılı İthalatta Gözetim Uygulaması Hakkında Karar ve 08.06.2004 tarihli, 25486 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanan İthalatta Gözetim Uygulanması Yönetmeliği ile “bir malın ithalatında kaydedilecek gelişmelerin yakından izlenmesi amacıyla o malın ithalatında gözetim uygulanmasına ilişkin usul ve esasları kapsar” denilerek düzenlenmiştir.
Gözetim Belgesinin, yükümlüsünce beyanname ekinde beyan edilmesi veya Gözetim Belgesinin bulunmaması halinde yapılacak işlemler (Mülga Gümrük Ticaret Bakanlığı) Gümrükler Genel Müdürlüğü tarafından yürürlüğe konulan “Kıymet Kriterli Gözetim Uygulamaları ” başlıklı 2012/3 sayılı Genelge ve bu Genelge de değişiklik yapan 2016/18 sayılı ve 2018/3 sayılı ve 2018/10 sayılı Genelgeler ile tüm bu Genelgeleri ortadan kaldıran Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2019/1 sayılı Genelgesi ile düzenlenmiş olup,
Bu düzenlemelere göre;
Eşyanın kıymeti, gözetim tebliğinde belirtilen kıymetten düşük olması durumunda, eşya kıymetinin gözetim tebliğinde belirtilen düzeye çıkmasını sağlayacak şekilde yurtdışı diğer gider beyan edilmesi halinde yükümlüden “Gözetim Belgesi” ibrazı istenilmemesi,
Ancak;
Beyannamenin tescili sırasında gözetim tebliğinde yer alan kıymete ulaşılmasını sağlayacak şekilde kıymet artırımı yapılması ve eşyanın tesliminden önce ya da sonra gerçekleştirilen kontroller sonucunda yurtdışı gider beyan edilerek buna tekabül eden ithalat vergilerinin ödenmesi sonrasında,
Gümrük Kanunu uyarınca geri verme başvurusunda bulunulması, bu başvurunun idarece reddi işlemine karşı dava açılması ve davanın idare aleyhine sonuçlanması sebebiyle yargı kararı gereğince geri verme işleminin yapılması durumunda, Gümrük Yönetmeliğinin 181 inci maddesi ve 2016/9 sayılı Genelgede belirtilen usullerin takip edilmesi ve alınacak sonuca göre işlemlerin yapılması gerektiği belirtilmiştir.
Bu düzenlemelere göre; gözetimden doğan ek kıymet artırımına tekabül eden vergilerin yargı kararı ile geri verilmesi üzerine;
Beyanname muhteviyatı eşya için gözetim belgesi alınması gerektiğinden, bu durum gümrük idaresi tarafından ithalatçı firmaya ve belgeyi düzenleyecek olan Ticaret Bakanlığı İthalat Genel Müdürlüğüne bildirilecek, söz konusu bilgilendirme yazısı 2016/9 sayılı Genelgede belirtilen usullere göre yapılacak olup, gözetim belgesi talebinin olumsuz sonuçlanması halinde yada sürenin sona ermesine rağmen ilgili kurumdan geri dönüş sağlanamaması durumunda 4458 sayılı Gümrük Kanununun 235/1-(c) Maddesi ile 235/4. Maddesi doğrultusunda işlem tesis edilebilecektir.
Ancak, Boynuince Hukuk Bürosu olarak yaptığımız değerlendirmede;
Gözetim kıymetinden dolayı yapılan kıymet artırımı nedeniyle fazla ödenen vergilerin Kanunsuz ve Hukuksuz olduğu bir yana, Gümrük İdaresince bahsi geçen Genelge hükümlerine göre işlem yapılması durumu da bir başka Kanunsuz ve Hukuksuz durumu doğuracağından bu konuda ithalatçı firmaların mağdur olmamaları için Hukuk Büromuz ile iletişime geçmeleri önem arz etmektedir.
Av. Yalım Bora BOYNUİNCE